عوارض جغرافیایی نامناسب ایران در بعضی از نقاط مرزی، متخصصان نظامی ایران را با چالش‌های مختلفی روبرو ساخته است. حاصل این مجادله دشوار، طراحی جنگ افزارهایی متناسب با این عوارض و آماده برای مقابله با تهدیدات دشمنان است. در طی سالیان مختلف، ارتش جمهوری اسلامی همواره تلاش کرده تا با طراحی تجهیزات جدید و نصب آنها بر روی تانک‌ها، این ابزار جنگی را برای مقابله با دشمنان در عوارض جغرافیایی متفاوت سازگار کند.
"امیر سرتیپ احمدرضا پوردستان"، فرمانده نیروی زمینی ارتش، با تاکید بر قدرت نظامی ایران اشاره کرد که هیچکس جرأت تجاوز به مرزهای زمینی ما را ندارد مگر آنکه در زیر شنی تانک‌های ما له شود.
"امیر پوردستان" با اشاره به نسل جدید تانک‌های ذوالفقار و صمصام، اظهار داشت که با ورود ایران به حوزه جنگ ناهمطراز و نامتقارن، نیاز به تکامل جنگ‌افزارهایزمینی احساس می‌شده که حاصل این نیاز، ارتقای این افزارها و از جمله تانک‌های سری ذوالفقار بوده است.
نیروهای مسلح ایران از تانک‌های مختلفی بهره می‌برند که بسیاری از آنها به تدریج و با پیشرفت نظامی ایران، براساس شرایط جنگی مناطق مختلف ارتقا یافته‌اند. تانک "سبلان" آخرین تانک ارتقایافته‌ای است که در ارتش جمهوری اسلامی به بهره برداری خواهد رسید. تانک ذوالفقار3 که اخیرا به بدنه نظامی ارتش اضافه شده‌است، جز افتخارات تسلیحاتی نیروهای مسلح است.
تانک صمصام و ذولفقار
خانواده "تانک‌های ذوالفقار"
ارتش ایران تلاش‌ها برای طراحی و ساخت یک تانک بر مبنای دانش و توان بومی را از اوایل دهه 1370 شمسی آغاز کرد. محصول این تلاش، مجموعه تانک‌های ذوالفقار بوده که امروزه به عنوان نماد پیشرفت نظامی ارتش ایران در نظر گرفته می‌شود.
نمونه اولیه تانک ذوالفقار در سال ۱۳۷۲ طراحی و خط تولید آن در تابستان ۱۳۷۶ در مجتمع صنعتی شهید کلاهدوز افتتاح شد.
تفاوت برجک‌در تانک‌های ذوالفقار
وب‌گاه رسمی وزارت دفاع ایران، این تانک را نوع بهینهسازی شده تانک روسی تی-۷۲ معرفی کرده که به سیستم مدرن کنترل آتش تجهیز شده و مهمات ۱۲۵ میلیمتری آن در داخل کشور تولید می‌شود. عمده تغییرات مدل‌های ذوالفقار، بیشتر در قسمت برجک تانک بوده‌است.
بدنهٔ ذوالفقار۳، با اسکلت‌بندی پیشینیان خود تفاوت دارد. بدنهٔ تانک ذوالفقار۱، شباهت زیادی به تانک ام ۶۰ آمریکایی داشت و شنی‌های آن نیز مشابه همان تانک بود، اما در ذوالفقار۳، بدنهٔ تانک دچار تغییرات زیادی شد. این تغییرات شامل افزایش قطر زره بدنه عقبی و زره برجک تانک می‌شود.
تفاوت‌ها در بدنه جلویی، چرخ‌ها و برجک در تانک‌های سری ذوالفقار
تانک "ذوالفقار 1"
ذوالفقار۱اولین مدل این تانک بود که در سال 1380 تولید شد. این تانک از یک موتور دیزلی با قدرت ۷۸۰ اسب بخار استفاده می‌کند و سیستم کنترل آتش آن امکان شلیک در حرکت را برای تانک فراهم می‌کند.
در ذوالفقار1، می‌توان سیستم هشدار دهنده و پدافند لیزری ساخت سازمان صنایع دفاع ایران را نیز دید. این سیستم می‌تواند کاربران خود را با تابش پرتوهای لیزر هدایت کننده، از جنگ افزارهای هدایت شوندهٔ ضدتانک آگاه کند.
پدافند مورد استفاده این سیستم به صورت انتخابی، می‌تواند ترکیبی از پرتاب کننده‌های نارنجک دودزا باشد. این کار باعث شکستن قفل لیزری پرتابگرهای دشمن می‌شود. پوشش این سیستم هشدار دهنده ۳۶۰ درجه در افق و ۶۰ درجه در ارتفاع است.
تانک "ذوالفقار 2"
در فرآیند تولید تانک ذوالفقار 2 اطلاعات کمی منتشر شده، چون احتمالا تنها یک نمونه آزمایشی بوده و مقامات ارتش چندان تمایلی برای رسانه‌ای شدن آن نداشته‌اند. درمعدودعکس‌هایی که از این تانک موجود است، می‌توان مشاهده کرد که برجک آن تعویض شده، ولی همچنان از توپ 105 میلیمتری ام 60 در آن استفاده می‌شود.
تانک "ذوالفقار3"
ذوالفقار3 سومین و پیشرفته ترین تانک خانواده ذوالفقاراست. یکی از نکات بسیار مهم در این تانک، سامانه کنترل آتش این تانک است. سامانه کنترل آتش این تانک موسوم به " EFCS3 " یک سیستم چند منظوره است که توانایی‌های قابل توجهی را دراختیارافراد نظامی قرار می‌دهد، ازجمله ثابت نگاه داشتن توپ در هنگام انواع مانورها و چرخش‌ها، امکان درگیری با اهداف ثابت و متحرک، قابلیت انتقال اطلاعات به کامپیوتر درون تانک برای تخمین زاویه مورد نظر برای شلیک، قابلیت شبکه شدن با سامانه‌های دید در شب موجود در تانک.
متخصصان ارتش با افزودن بر عرض این تانک، باعث افزایش سرعت آن شده‌اند. نیم‌رخ کوتاه، سیستم فشنگ‌گذاری تمام اتوماتیک و مسافت‌یاب لیزری، توپ 125 میلیمتری بدون خان، قابلیت پرتاب موشک‌های کورکننده رادارهای دشمن و سیستم‌های آشکارسازی مادون قرمز، از دیگر خصوصیات این تانک پیشرفته ایرانی است.
تانک مبارز در اصل مدل بهینهسازی شده تانک چیفتن در ایران است. تانک چیفتن در سال ۱۹۶۶ در بریتانیا تولید و از سال ۱۹۷۲ وارد ارتش ایران شد. در طول سالهای اخیر، تغییرات زیادی بر روی تانک چیفتن انجام گرفت. مدل نهایی ارتقا یافته تانک چیفتن، توسط ارتش جمهوری اسلامی " مبارز" نام گرفت. تعویض موتور ال۶۰ لیلاند با یک موتور پرقدرت‌تر با توان ۸۵۰ اسب بخار، تعویض محفظه سوخت، تغییراتی در چرخ دنده و شاسی تانک، نصب تجهیزات ضد ضربه جدید و افزودن یک سیستم هدفگیری لیزری، از جمله تغییراتی است که توسط متخصان نظامی ایران بر روی تانک چیفتن انجام گرفت.
تانک مبارز ایرانی
تانک سفیر
تانک سفیر مدل اصلاح شده تانک T54 است که در شوروی تولید شده و پرتیراژترین تانک تاریخ محسوب می‌شود. ارتش ایران در خلال دهه 1370 تصمیم گرفت تا برای استفاده بهینه از این تانک قدرتمند، اصلاحاتی را برروی آن انجام دهد. در نتیجه با کمک مرکز تحقیقات دفاعی لجستیک نیروی زمینی سپاه، با اعمال تغییراتی بنیادین در ساختار این تانک، تانک بهینه شده "مبارز" را عرضه کرد.
عملکرد تانک سفیر 74 در تیراندازی و سرعت و دقت در هدفگیری در حالات سکون و حرکت یک تحول بزرگ زرهی برای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود.
این تانک قادر است با تجهیزات اضافه تا عمق 5 متری آب و بدون تجهیزات تا .51 متری آب حرکت کرده و عمل کند. افزایش قدرت موتور، قابلیت‌های زرهی، واکنش سریع و دقت و سرعت در تیراندازی، از امتیازهای بالای این تانک است.
تانک "صمصام"
این تانک در واقع نتیجه اصلاح تانک M-60 در نیروهای مسلح ایران است. تجهیز به پایدارکننده توپ که در راستای عمودی و افقی عمل می‌کند از جمله تغییرات مهم در این تانک است.
تجهیز به سیستم نوری پانوراما برای فرمانده تانک جزء ویژگی‌های بارز تانک "صمصام" است. این سیستم برای پوشش جهات افقی و عمودی به برجک نیاز ندارد. قدرت بزرگنمایی این سیستم 7 برابر تانک‌های M-60 است.
یکی از مهمترین جنبه‌های بهسازی این تانک، تجهیز آن به سامانه کنترل آتش EFCS-3 برای هدفگیری دقیق و مطمئن توپ است. به کمک چنین سامانه‌ای، کار هدفگیری بسیار سریع، فوق‌العاده دقیق‌تر و در شب و روز صورت گرفته و احتمال اصابت گلوله توپ به هدف در اولین شلیک به میزان بسیار زیادی افزایش می‌یابد.
مسافت‌یاب لیزری، دریافت و محاسبه خودکار پارامترهای بالستیکی و محیطی برای هدفگیری، سامانه دید درشب، و آینه‌های پایدارشده درجهات افقی وعمودی ازجمله ویژگی‌های نسل جدید تانک صمصام هستند.
